اعمال شب و روز عید فطر

اعمال شب و روز عید فطر شامل غسل مستحب، پرداخت زکات فطره، اقامه نماز عید و قرائت دعاهای ویژه این روز است. انجام این اعمال موجب قبولی طاعات در ماه رمضان و بهره‌مندی از برکات عید می‌شود. نماز عید فطر با شکوه خاصی به جماعت برگزار و زکات فطره به‌عنوان یک واجب شرعی، به نیازمندان پرداخت می‌شود. رعایت این اعمال علاوه بر ثواب معنوی، تأثیر مثبتی بر سبک زندگی اسلامی و همبستگی اجتماعی دارد.

امام باقر (ع) از رسول خدا (ص) روایت می‌کند که فرمود:

هر گاه روز اول ماه شوال (عید فطر) فرا می‌رسد، منادی از سوی خداوند ندا می‌دهد: « ای مؤمنین؛ بشتابید به‌سوی جایزه هایتان.» آنگاه امام باقر (ع) رو به جابر کرد و فرمود: ای جابر! جوایز خدا، مثل جایزه‌های این پادشاهان نیست! امروز، روز جایزه‌هاست. (وسائل الشیعه، ج 5، ص140)

شب و روز عید فطر از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و در احادیث بسیاری آمده که این شب کمتر از شب قدر نیست. این زمان، بهترین فرصت برای ارزیابی و جمع‌بندی اعمال خود در ماه مبارک رمضان است. همچنین، شب و روز عید فطر فرصتی طلایی برای تکمیل اعمال ماه رمضان از طریق انجام عبادات خاص و نماز عید فطر به‌شمار می‌رود. در ادامه، به اعمالی که از سوی ائمه (علیهم‌السلام) توصیه شده است، اشاره می‌شود تا بهره‌مندی بیشتر از این شب و روز پربرکت ممکن شود.

مراحل اعمال شب و روز عید فطر

اعمال شب عید فطر و پیش از نماز عید فطر طبق مفاتیح الجنان عبارتند از:

غسل

اولین عمل مستحب، غسل در هنگام غروب آفتاب است.

احیاء شب

شب عید فطر باید با نماز، دعا، استغفار و درخواست از خداوند متعال احیا شود. همچنین، بیتوته در مسجد نیز توصیه شده است.

تکبیر

تکبیرگویی در اوقات مختلف از جمله پس از نماز مغرب و عشاء، نماز صبح و بعد از نماز عید فطر ضروری است. متن تکبیر به این صورت است:

این اعمال، فرصتی ویژه برای تکمیل عبادات ماه رمضان و بهره‌مندی از برکات شب و روز عید فطر به ‌شمار می‌آید.

زکات فطره

زکات فطره باید قبل از نماز عید فطر پرداخت شود و چنانچه به یک نیازمند دسترسی دارید، می‌توانید آن را به او بدهید. میزان زکات فطره برای هر نفر، یک صاع (تقریباً سه کیلو) از گندم یا سایر مواد غذایی غالب مردم شهر است. پرداخت زکات فطره واجب بوده و از شرایط قبولی اعمال ماه رمضان است. در قرآن کریم، خداوند پرداخت زکات را مقدم بر نماز عید فطر قرار داده و فرموده است: «قَد اَفلَحَ مَن تَزَکّی وَ ذَکَرَ اسمَ رَبّهِ فَضَلی» (اعلی 14 و 15). به یقین، کسی که زکات دهد، یاد پروردگارش را بکند و سپس نماز بخواند، رستگار است.

غسل قبل از نماز عید فطر

غسل قبل از نماز عید فطر طبق فرمایش شیخ طوسی از طلوع فجر تا زمان نماز عید فطر مستحب است. در ابتدا، باید این دعا خوانده شود: «اللَّهُمَّ إِیمَانا بِکَ وَتَصْدِیقا بِکِتَابِکَ وَاتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِیکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ». سپس با گفتن «بِسْمِ اللَّه» غسل کنید و پس از اتمام غسل، این دعا را بگویید: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی وَطَهِّرْ دِینِی اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ».

این اعمال فرصتی ویژه برای بهره‌مندی از برکات شب و روز عید فطر و تکمیل عبادات ماه رمضان به‌شمار می‌روند.

پوشیدن لباس تمیز

شیخ طوسی تأکید کرده است که در روز عید فطر، مسلمانان باید نیکوترین و زیباترین لباس‌ها را بپوشند. همچنین، توصیه شده که افراد خود را معطر کرده و با کمال وقار و شکوه به سمت مصلای عید حرکت کنند.

افطار قبل از نماز

قبل از نماز عید فطر، لازم است افطار صورت گیرد و بهتر است این افطار با خرما انجام شود. همچنین، شیخ مفید می‌فرماید که مستحب است مقدار کمی از تربت سیدالشهدا، امام حسین (ع)، تناول شود که شفا بخش هر دردی است.

خواندن دعا قبل از رفتن به نماز

پس از طلوع آفتاب و آماده شدن برای رفتن به نماز عید، توصیه شده است که دعاهایی که از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) وارد شده، خوانده شود. یکی از دعاهای مهمی که امام باقر (ع) فرموده‌اند، این است:

این دعا اشاره به آمادگی انسان برای حضور در نماز عید و درخواست از خداوند برای بخشش و عطایای ویژه دارد.

این اعمال و دعاها برای آغاز روز عید با عبادت، تقدس و بهره‌مندی از برکات آن فرصت مناسبی است.

نماز عید فطر

نماز عید فطر مستحب است و دارای دو رکعت است. در رکعت اول، سوره «حمد» و سپس سوره «اعلی» (یا هر سوره دیگری که بخواهید) خوانده می‌شود. پس از آن پنج تکبیر گفته می‌شود و پس از هر تکبیر قنوت خوانده می‌شود و دعای زیر خوانده می‌شود:

سپس ششمین تکبیر را گفته و به رکوع می‌رود. پس از رکوع و سجده، برمی‌خیزد و شروع به خواندن رکعت دوم می‌کند. در رکعت دوم، پس از سوره «حمد»، سوره «شمس» یا هر سوره دیگری خوانده می‌شود و چهار تکبیر گفته می‌شود. پس از هر تکبیر، همان قنوت گفته می‌شود. پس از تکبیر پنجم، به رکوع و سجده می‌رود و نماز را به پایان می‌رساند.

تسبیحات حضرت زهرا (س) و خواندن دعای چهل‌وششم صحیفه سجادیه

پس از نماز، تسبیحات حضرت زهرا (س) خوانده می‌شود و سپس دعاهای متداول برای این روز، از جمله دعای چهل و ششم «صحیفه سجادیه»، خوانده می‌شود. مستحب است نماز عید در فضای باز و زیر آسمان انجام شود و بعد از نماز برای مؤمنان دعا شود تا اعمالشان پذیرفته گردد.

حتما بخوانید: دعای چهل‌وششم صحیفه سجادیه

خواندن دعای ندبه

در نهایت، دعای ندبه خوانده می‌شود. طبق فرمایش مرحوم محدث قمی، پس از خواندن دعا، باید به سجده رفت و گفت:

سپس گونه راست را بر زمین گذارده و گفته می‌شود:

سپس گونه چپ را بر زمین گذاشته و گفته می‌شود:

سپس به حالت سجده برگشته و گفته می‌شود:

سپس صد مرتبه گفته می‌شود:

این اعمال و دعاها فرصت‌هایی هستند برای بهره‌مندی از برکات ویژه این روز و تقرب به خداوند متعال.